Tuesday, April 18, 2017

Moltaí an Chomhchoiste Oireachtais um Maoinú ar Sheirbhísí Uisce Tí sa Todhchaí

Foilsíodh Moltaí an Chomhchoiste Oireachtais um Maoinú ar Sheirbhísí Uisce Tí sa Todhchaí an 12 Aibréan 2017.   Is i mBéarla amháin atá siad ar fáil ar shuíomh idirlinn an Oireachtais - ach amháin Réamhrá an Chathaoirligh (An Seanadóir Pádraig Ó Céidigh), a thugtar dúinn i nGaeilge chomh maith.  
Seo m'achoimre shuibiachtúil ar a bhfuil sna moltaí úd:
1.   Leanfaidh sheirbhisí is bonneagar uisce in uinéireacht an stáit, mar atá siad faoi láthair – cuirfear príobháidiú Uisce Éireann as an áireamh go follasach sa mBunreacht.  Faoin mBille um an gCúigiú Leasú is Tríocha ar an mBunreacht (Uisce faoi Úinéireacht Phoiblí) (uimh. 2), 2016, leasófar Airteagal 28 den Bhunreacht. Cuirfear fo-alt nua seo isteach i ndiaidh fho-alt 2 d’alt 4 den téacs Gaeilge:
“Beidh an Rialtas go léir le chéile freagrach as an gcóras uisce poiblí a chosaint, a bhainistí agus a chothabháil. Cuirfidh an Rialtas in áirithe, ar mhaithe le leas an phobail, gur faoi úinéireacht phoiblí agus faoi bhainistí phoiblí a fhanfaidh an acmhainn sin”. 
Chuaigh an leasú sin tríd an dara céim sa Dáil gan easaontas roimh Nollaig agus cuireadh ar aghaidh é go dtí an roghchoiste.
2.  Ní ghearrfar táillí a thuilleadh ar sheirbhísí uisce tí mar a bhí leagtha amach san Acht um Sheirbhísí Uisce 2014. Maoineofar an córas uisce tí trí chánachas ghinearálta, mar a tharlaítí roimh bhunú Uisce Éireann.   Ach ba chóir don Rialtas a chinntiú go mbeidh méid leordhóthanch maoinithe curtha ar fáil go fadtréimhseach – agus nach n-aistreofar aon airgead curtha i leataobh i treo ‘cúiseanna maithe’ eile amach anseo, nach bhfuil aon bhaint acu le huisce.  
3.   Beidh ‘guth an phobal’ le chloisteáil go soléir maidir le polasaithe náisiúnta uisce – trí curamí An Fhoraim Uisce Poiblí ag an gCoimisiún um Rialáil Fuinnimh (CRF) a leathnú.  Bunaíodh an Foram i 2014 mar chuid den Acht um Sheirbhísí Uisce.
4.  Beidh róil lárnacha ag na rialálaithe reatha CRF agus an Ghníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (GCC) faoi seach maidir le rialachán costais agus caighdeáin chomhshaoil.
Ghlac an coiste leis an tuairim gur chóir srian a chur ar dhiomailt thoiliúil uisce (wilful wastage).  Moltar monatóireacht a dhéanamh ar dhiomailt thoiliúil uisce. Déanfar é sin trí mheádair uisce ceantair (district water meters) a úsáid,  chomh maith le leis an “mbonneagar reatha” (sin le rá, is dóigh, na méadair atá curtha isteach cheana féin), agus “nuatheicneolaíocht” (ceamaraí slándála, meas tú!).   Ba chóir an chóras sin a athbhreithniú go rialta, ionas go rachaidh sé i ngleic i gceart leis an dtruailliú comhshaoil.  Beidh sé mar aidhm ag an gcóras deireadh a chur le haon sceitheadh uisce agus aon mhí-úsáid uisce a aimsiú, chun cloí le spriocanna na Chreat-treorach Uisce de chuid an AE.[1] 

Moltar chomh maith go mbéadh meánleibhéal caithimh uisce socraithe ag an CRF. Moltar go socrófar leibhéal mí-úsáide ag leibhéal 1.7 uair níos áirde ná an meánleibhéal sin – ach caithfidh an reachtaíocht aghaidh a thabhairt ar imthosca urghnácha maolaitheacha:  riochtaí sláinte, mar shampla, nó líon daoine sa teaghlach atá os cionn an mheáin.  Mheasann an coiste go sheasann an meánleibhéal sin at 133 litear an duine in aghaidh an lae faoi láthair, ach beidh sé sin le sonrú amach anseo.  Sa ndréachtcháipéis bhí “fógra 6 mhí” luaite a thabharfar do theaghlaigh, ina bhfuil baol ann go sárófar na tairsí úd, chun seans a thabhairt doibh an scéal a réiteach nó chur isteach ar dhíolúine – ach ní luaitear aon fholáireamh go sonrach sa tuairisc chríochnúil.

Molann an Chomhchiste go leasófaí Act um Sheirbhísí Uisce 2007 ionas go mbéadh sé in imhe déileáil le cur amú, ró-úsáid nó mí-úsáid thoiliúil uisce (“wastage, excessive use or willful abuse of water”).  Maidir le ró-úsáid (úsáid iomarcach nó thar fóir) moltar cur chuige ina mbéadh dreasachtaí, tobhaigh (“levies”) agus beartais eile in ann an chinntí go bhfuil Éire ag comhlíonadh a dualgais ó thaobh treoracha uisce na hEorpa de.
5.  Moltar go gcuirfear béim faoi leith ar chaomhnú uisce – ní amhain maidir le cásanna sceite uisce a dheisiú ach trí fheachtais le heolas a scaipeadh i measc an phobail.  Caithfidh an rialtas tabhairt faoi céimeanna nua pleanála agus scéim dreasachtaí a chur ar bun chun caomhnú uisce a spreagadh – go háirithe maidir le foirgnimh nua.  Ba chóir an scéim ‘Do chéad deisiú saor in aisce’ a fhágáil mar atá sé.
6.  Ba chóir caitheamh go cothrom le gach cineál úsaideoir uisce sa tír, idir teaghlaigh a bhaineann úsáid as soláthar poilblí agus leo siúd a bhíonn ar grúpscéimeanna soláthair uisce nó séarachais.  Ag cloí leis an mbéim ar chothromas, moltar go ndéanfar aisíocaíocht iomlán nó lacáiste dóibh siud a d’ioc a gcuid taillí uisce tí cheana féin – ach go gcoinneofar siar an Deontas Caomhnithe Uisce, má íocadh é.
7.  Maidir le méadrú: moltar don rialtas dreasachtaí a chur i bhfeidhm a spreagfadh daoine méadair a chur isteach ina gcuid tithe ar a gconlan féin.  Moltar bulc-mhéadrú seachas méadrú ar leith i gcas bloc árasán.   Moltar go n-úsáidfí na Rialacháin Tógála mar bhunús reachtáiochta maidir le húsáid méadair sna foirgnimh nua, agus sna foirgnimh siúd chomh maith in a bhfuil obair athchóirithe á déanamh, a bhfuil cead pleanála iomlán ag teasteáil.




[1] Treoir 2000/60/CE – ‘Creat i gcomhair gnímh ag an gComhphobal sa réimse a bhaineann le beartas uisce

Monday, February 3, 2014

Chuir Coimisiún na hEorpa moill ar díolachán an chomhlachta soghluaiste Telefónicá O2 chuig Three Ireland.  

D’admhaigh Three Ireland inniu (03 Feabhra 2014) go chuir Coimisiún na hEorpa i gcoinne na bpleananna Three an comhlacht soghluaiste Telefónicá O2 Ireland a cheannach.   
  •         Tá an Coimisiún buartha faoi chumaisc agus éadálacha san earnáil mhóibíleach – pleananna “M&A” atá ar na bacáin ar fud na hEorpa – ach a laghdóidís líon na n-oibritheoirí líonraí móibíleacha ó 4 go dtí 3:  i gcás na hÉireann Vodafone (le ~40% de chustaiméirí soghluaiste) , Meteor/eircom (~20%) agus ‘Three nua’ (~40%), …
  •         …Rud a laghdódh rogha do thomhaltóirí agus a ísleodh leibhéil iomaíochta ar an margadh, dar leis an gCoimisiún – mura mbeidh coinníollacha áirithe curtha i gcrích ag Three,  chun an Coimisiún a shásamh.
I measc na gcoinníollacha atá tuartha sula mbeidh cead ag Three dul ar aghaidh leis an idirbheart sin:
  • Beidh deireadh leis an gcomhaontú idir Vodafone agus Three a gcuid líonraí a roinnt.  
·      Déanann oibreoirí soghluaiste ar fud an domhain sciar a gcuid líonraí a roinnt.  Éiríonn an cleachtas seo níos forleithne de réir a chéile.  
·      De ghnáth ciallaíonn sé sin go roinntear bonneagar ar nós crainn teileachumarsáide, nó fiú na línte tharchuir a théann ar ais chuig na lárionaid ina bhfuil na malartáin lonnaithe.   
·      Is ar mhaithe le hairgead a choigilt ar chaiteachas caipitiúil a dhéantar é seo – is féidir leis an dá chomhlacht praghsanna do thomhaltóirí a ísliú dá bharr.  
·      Ach – má roinntear eilimintí na líonraí – tá an baol ann nach mbeidh idirdhealú a thuilleadh idir chomhlacht amháin agus comhlacht eile ó thaobh clúdaigh,  cáilíochta na seirbhíse srl. 
  • Beidh deireadh le úinéireacht O2 (“Three nua”) sa chomhlacht Tesco Mobile. 
·      Comhfhiontar é Tesco Mobile idir O2 agus Tesco faoi láthair. 
·      Is “MVNO” é Tesco Mobile – Mobile Virtual Network Operator, s’é sin Oibreoir Líonra Fíorúil Soghlúaiste (OLFS). Tá an líonra soghluaiste Tesco Mobile “fíorúil”  sa chiall nach bhfuil líonra fisiciúil ag an gcomhlacht.  Baineann Tesco Mobile úsáid as an ‘bhfíor-líonra’ de chuid Telefónica O2 ina áit.  
·      Is dóichí go mbeidh sé de dhualgas ag Tesco amach anseo páirtnéireacht a chruthú le eircom/Meteor nó le Vodafone, seachas le Three/O2,  chun an Coimisiún a shásamh.
  • Beidh sé de dhualgas ag Three conradh OLFS a chomhaontú le chomhlacht teileachumarsáide chumhachtach eile…
·      …le UPC, mar shampla a bhfuil sciar mór den mhargadh leathanbhanda bainte amach dó féin cheana féin.
·      Bheadh UPC ar an bhfód sa mhargadh soghluaiste, mar cheathrú oibreoir láidir – ní bheadh an tomhaltóir Éireannach thíos leis an gcumasc Three agus O2 dá bharr.
·      De réir dealraimh tá mionphlé ar siúil le fada an lá idir UPC agus Three ar an ábhar sin.    Tá an margadh beagnach déanta.
  •  Beidh ar ‘Three Nua’ roinnt dá chuid sócmhainní speictrim a athdháil nó athdhíol chuig Vodafone agus eircom:
·      Ghlac Three agus O2 páirt faoi leith, mar chomhlachtaí neamhspleáigh, sa cheant a d’eagraigh an rialtóir teileachumarsáide ComReg ag deireadh 2012 le haghaidh minicíochtaí a bheadh feiliúnach do sheirbhísí ardluais soghluaiste “4G”.    
·      Cheannaigh an dá chomhlacht méid suntasach speictrim ar cheant.  Má chuirtear san aireamh na sócmhainní speictrim a bhí ag Three agus O2 roimhe, fágann sé sin go mbeadh i bhfád níos mó speictrim ag “Three nua” ná mar atá ag Vodafone nó Meteor/eircom.  Chiallodh sé sin go mbeadh buntáiste theicniúil ollmhór ag “Three nua” dá bharr – rud nach féidir le Vodafone, eircom, ComReg ná leis an gCoimisiún glacadh leis.
·      Beidh sé sách casta do ComReg teacht ar réiteach na ceiste seo.

Tá obair baile le déanamh anois ag Three chun moltaí leasaithe cuí a chur os comhair an Choimisiún, a dhéileálfaidh leis na saincheisteanna iomaíochta sin.   Déanfaidh an Coimisiún a chéad athbhreithniú eile ar 24 Aibreán.      Fiú ma ghlactar leis na leasaithe molta, chuile sheans nach mbeadh aon rud socraithe go dtí an samhradh ar a thúisce.